Jumat, 19 September 2014

CERITA RAKYAT BAHASA BANJAR

Pangantin disambar buhaya
Ulahan : iwan yusi
Matan baisukan lacit ka luhur bunyi gamalan urang bakuda gipang kada sing rantian. Puas bagipang, bakuntau, imbahitu bananaikan batang pinang nang bapantul ha pulang. Utuh hirang bahimat banar bakarasmin. Sidin mangawinakan anak nang pauncitan.
Nang ngaran aruh bapangantinan, rumah Utuh hirang bajurut-jurut didatangi urang handak saruan salajur malihat pangantin batatai.
Tuntung bakarasmin, basambung pulang lawan maatar pangantin ba-ilangan. Bahimat pulang pangantin basilih baju, bahias-hias, batulis kaning, bacalak mata, kada tatinggal bagalang, bakangkalung barundun-rundun.
Matang Muning ka Banua Pahalatan kada kawa bajalan batis. Musti bajukung makalaham hanyar kawa hampai ka kampung subarang tu. Napang mun kadada tanah nang kawa dijajak. Hingganya banyu mangkudau sajauh mata mamandang nang pantar kaya lautan. Napang mun bakawinan rahatan banyu manyurung ti. Urang manyambat disini ti Danau Bangkau.
Bajurut-jurut kada kurang pada pitung walas buah jukung halus-ganal maatar pangantin ba-ilangan. Pangantin lalakian wan babinian duduk batatai di jukung ganal nang bahias habang-hijau nang paribasa Bahindang Bahindala.
Imbah batangah jam labih jukung di kayuh ditanjak, kalihatan pinda baandawai pinggir danau. Kada barapa lawas hampai am di banua pangantin lalakiannya. Musti banar sudah urang di subarang tu kada sabar lagi mahadang handak malihat kabungasan pangantin bibiniannya. Labih-labih lagi kuitan pangantin lalakiannya handak banar malihat minantunya nang ujar bungas langkar wan panguruhingan.
Asa singkal pagalangan tukang tanjak, bakayuh pulang. Asa panat bakayuh batanjak. Jukung sasain parak lawan tanah timbul nang disambat urang mungkur.
Babaya jukung pangantin parak wan mungkur tu, tang cangul ha saikung buhaya nang ganalnya kaya batang rumbia. Buhaya tu langsung haja manyambar, balalu mambatak ka dalam banyu, nang dalamnya sapananjak lupung.
Tuganal takajut kada sakira. Situ saini bakuciak, malihat bininya disambar buhaya.
"tuluuuuung!!!!"
Saikung-ikung kadada nang wani manajuni. Saurang pun takantut-kantut katakutanan. Napang mun bigi mata barataan malihat buhaya itu ti saling ganalan. Taringnya marihing curing. Buntutnya sampat haja mahambat pinggir jukung maulah jukung parak tabalik.
Arak-arakan babulik ka banua mambawa habar kada nyaman. Ada jua nang lakas mananjak jukung tarus ka tujuan, mamadahakan pangantin bibiniannya disambar buhaya rahatan di tangah jalan.
Utuh Hirang si kuitan bibinian kada tahu burit kapala lagi,langsung haja maambili Pa-alirang nang wani manggariti buhaya ka sarangnya. Umanya pangantin babinian makalaham siup saitu-saini mandangar anaknya disambar buhaya.
Ari kamarian tu jua pangantin nang hilang disambar buhaya handak dicarii
" ikam Tuh-ai musti umpat aku banyalam ka dalam banyu" ujar Pa-aliran
"umai, damintu lah?! Ulun kada wani. Itu ti samaai lawan maatar umur. Padimapa lah?! Banyalam ka dalam banyu gin kada landang " ujar Tuganal katakutanan.
"pukuknya ikam kada usah gair. Kujamin ikam salamatan haja,asal ikam bacakut pisit-pisit di pinggang ku. Jangan sampai lapas. Iringi ha aku."
"umai burusiah pulang ulun nang ditaguk buhaya tu?"
"kada usah gair. Mun ikam handak tahu, bini ikam tu masih hidup di banua urang tu, asal jangan sampai taka isuk. Ayuha iringi aku. Kadanya napa-napa ah." Ujar Pa-aliran mauyuni.
"inggih, ayuai mun kaya itu. Ulun hakun haja" ujar tuganal lakas manyahuti imbah mandangar bininya masih hidup.
"dangarakan, sabuting pasanku nah," ujar Pa-aliran banahap. "bila di situ kaina, urang manyurung napa kah,lakas haja ikam sambut. Jangan batampik jangan baindah"
"inggih" Tuganal ba-untuk kaya angui.
Rahatan matahari mulai cundung, Pa-aliran mamuruk baju, salawar, lawan jua ba-babat kapala saraba warna kuning. Jukung dikayuh ka tangah danau, parak lawan mungkur.
Muntung Pa-aliran mulai karumut-karimut mambaca mantra. Tangan sidin manapuk-napuk banyu di higa jukung. Bapaparapat jam sidin bamamng, napa-napa kah diucapakan sidin. Kada lawas timbul burinik banyu. Itu kada lain tanda atawa tatangar pandir sidin didangar ulih urang alam bawah banyu.
Byuuurrrrr!!!!!!!!!!!!!
Pa-aliran batajun, diiringi Tuganal nang tangannya kada sing lapasan bacakut ka tali pinggang Pa-aliran.
Nang ngaran banyalam ka dalam banyu ti tantuai kada kawa bahinak. Bahimat Tuganal manahan hinak supaya kada lamas tahirup banyu, napang mun dalamnya parak dua pananjak. Kada lawas kaduanya hampai bajajak ka parut danau. Kada jauh pada batis bajajak, talihat ada liang luas kaya guha bangangaan. Iwak banyak banar kalunyuran di higa awak. Ganal -ganal iwaknya. Haruan, tauman, kihung, sapat siam, kalui, biawan, kapar, papuyu, pokoknya macam-macam iwak padang. Pinda patuh ha iwak-iwaknya. Jaka handak bacari iwak, nyaman banar manangkapi. Tagal handak mancari bini Tuganal nang di tanggung buhaya.
Pa-aliran mangalunyur masuk ka liang lawan Tuganal. Tangan Tuganal bacakut kada sing lapasan. Babaya masuk ka liang, nyaman banar bahinak, kada kaya dalam banyu lagi. Sakijip di mata balajuran haja asa kaya di padang urang banyak. Pantar asa madam di banua urang. Palingau-palingau pa-aliran lawan Tuganal manjanaki urang nang sibuk lawan masing-masing gawian. Ada urang bakukutuan di palatar, ada urang manyusui anak, ada urang manampi baras. Ada kakanakan balugu, bakalikir, bagasing, baduku. Macam-macam tu pang kalakuan urang. Kada sasalisih kaya di banua saurang.
Kada barapa lawas tatamu urang bagarumbung, pinda kaya handak ba-awuran. Ada nang manungkih kayu, ma-angkat kawah, ba-ulah tungku, macam-macam tu pang.
"napang julak, pinda rami banar?" ujar pa-aliran batakun lawan urang nang pinda tatuha, lawan pinda dihurmati ulih urang nang lain-lainnya.
"kami handak ma-aruh manyalamati danau. Ari ini kami handak manyumbalih kambing. Tuh lihati ha, kambingnya sudah kami siapakan dalam kandang." Ujar urang tuha tu tih sambil manunjuk ka kandang nang didalamnya ada ampat ikung kambing bini mungkal-mungkal.
Pa-aliran baparak ka kandang kambing. Laluai inya ma-itihi bahimat. Limbah itu sidin baucap, "umai julak, maap banar nah. Kambing hirang nang bakangkalung tu ampun kami. Ni kada lain kambing kami nang hilang. Kakaya napakah kambing nang sa-ikung ni kami bawa bulik am! "
"haratnya muha ikam ni! Jagau banar kah?! Maka datang-datang kasini handak ma-ambil kambing nang sudah dalam kandang kami," ujar urang nang badiri di higa urang tuha tadi. Pina karau ha urangnya nang baucap tih. Urang tu baparak, laluai langsung haja inya ampah manapar ka muha pa-aliran.
Pa-aliran kada badiam. Inya lakas malapasakan tamparan nang baampah ka muhanya. Kada kawa di tangguhi lagi, pa-aliran lawan urang tu bakalahi bagudar, baigut, bakarukut, batinjak, batampar, basuntul, pukuknya amu tupang. Paampihannya, sama pada kauyuhan. Pa-aliran taduduk kangangalan. Musuh kaya itu jua, pinda hingal-hingal. Laluai urang nang tuha tadi mamaraki.
"ayuha, kada usah bakalahi ah. Ambil ha kambing nang saikung itutih. Bawa ha bulik " ujar nang tuha.
Pa-aliran manyuruh mambawa kambing hirang nang bakangkalung. Tapi Tuganal kada kada sing bunyian, kada manyahut-nyahut.
"ayu Tuganal, napa lagi. Tarik ha kambing ikam tuh. Kita bawa bulik." Pa-aliran umpat baucap.
Hanyar Tuganalm manyahut.
"ulun ka sini handak mancari bini nang hilang, kada cagar mancari kambing," ujar Tuganal manyahuti. Inya gin kada ingat lagi wan janji.
"mun kaya itu, kambing ini kami sumbalihai"
"ayuha sumbalih," jar Tuganal manyahut. Inya dasar bujur kada kaganangan lawan pasan pa-aliran sawaktu di atas jukung.
Kambing disumbalih urang ari tu jua. Pa-aliran kada umpat manjanaki. Sidin kada purun manjanaki kambing digayat di gulu. Darah mandasau. Tuganal maka-am cagat gulu maitihi. Limbah tuntung urang manyumbalih, pa-aliran ba-ucap lawan urang tuha tadi.
"aku handak minta tangannya barang lah, tangan nang sabalah kiri tuh," jar Pa-aliran banahap pandir.
"ayuha, bawa bulik. Baya tangannya ha kada dipamalarakan."
Kada banyak pandir lagi, imbah manjumput tangan kambing nang sabalah tu, pa-aliran lakas mambawai Tuganal bulikan.
Imbah kaluar pada liang pamulaan masuk tadi, pa-aliran wan Tuganal asa sasak pulang hinak. Napang mun kujak-kujak pulang bakunyung dalam banyu karuh. Iwak wan bidawang kalunyuran di higa awak.
Bajam-jam urang mahadang di atas jukung, hanyar timbul burinik banyu. Itu alamat nang di hadangi sudah parak bangsul. Kada lawas imbah banyu di higa jukung bagarumbuak, bagalumbang ganal, timbul kapala pa-aliran wan kapala Tuganal. Kaduanya langsung haja naik kaatas jukung. Ganal hinak Tuganal, napang mun uyuh banar. Tasandar inya di rubing jukung. Pa-aliran maka-am awak balarah-larah, baju barabit-rabit, bawawah-wawah mantuk bakalahi, nang kada lain bakalahi lawan buhaya.
Imbah asa nyaman hinak, hanyar Tuganal sadar, inya haja hanyar dibawa ka alam subalah, alam urang halus mancarii bininya nang hilang disambar buhaya.
Babaya diitihi tangan kambing bawaab di bawah banyu tadi, matan kada lain sakalinya tangan bini saurang. Tabuncalang mata Tuganal. Nyata banar galang amas nang dua bingkai masih haja malilit pagalangan nang lamak mungkal, utas amas baparmata mirah dalima masih haja mahiasi jarigi nang lantik, pacar kuku masih habang mancaranang. Situ-saini Tuganal manangis nang kaya kakanakan ha. Inya manyasal banar kada manuruti pasan pa-aliran. Jaka manuruti napa jar pa-aliran, kada tapisah am inya lawan bini nang balum baumur sahari.
Matan kajadian nang manggigirakan saganap banua di pinggir Danau Bangkau tu, tanah timbul nang ada di tangah danau ituti dingarani urang Mungkur Kambing
 
Kandan
gan, 07 november 2010

Tidak ada komentar:

Posting Komentar